Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?
Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik birliği içinde eşlerin mal varlıklarını nasıl yöneteceklerini belirleyen çeşitli mal rejimleri vardır. Bunlar; edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ortaklığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ayrılığı rejimidir. Bu dört mal rejimi türünden en yaygını ve yasal mal rejimi olanı, edinilmiş mallara katılma rejimidir.
1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni Medeni Kanun ile birlikte, eşler başka bir rejim seçmedikleri takdirde edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar. Bu rejime göre evlilik süresince eşlerin elde ettikleri mallar "edinilmiş mal" olarak kabul edilir ve evlilik sona erdiğinde bu mallar eşit olarak paylaşılır. 1 Ocak 2002 tarihinden önce evlenen çiftler de başka bir rejim seçmedikleri takdirde bu tarihten sonra edindikleri mallar açısından edinilmiş mal rejimine tabi olurlar. Bu tarihten önce edinilen mallar ise kimin üzerine kayıtlı ise mal ona ait olacaktır ve satın alınan mallar mal tasfiyesine tabi tutulmayacaktır.
Edinilmiş Mal Nedir?
Edinilmiş mallar, evlilik süresince eşlerin birlikte kazandığı ve ortak yaşamın sürdürülmesine hizmet eden mallardır. Bu mallar boşanma ya da ölüm durumunda eşit şekilde paylaşılır. Bunlara örnek olarak:
1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler: Eşlerin evlilik birliği süresi içinde çalışarak elde ettiği gelirlerdir. Bunlar şu şekilde açıklanabilir;
a. Maaş ve ücretler: Çalışan eşin işverenden aldığı maaş, ek ödemeler ve zam farkları.
b. Prim ve ikramiyeler: İş yerinde gösterilen performansa bağlı olarak verilen primler ve ödüller.
c. Serbest meslek kazançları: Avukatlık, mühendislik ve doktorluk gibi meslek sahiplerinin serbest çalışmaları karşılığında elde ettiği gelirler.
d. Ticari faaliyetlerden elde edilen gelirler: Eşlerden birinin ortak ya da şahıs şirketi üzerinden kazandığı ticari kazançlar.
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler: Evlilik süresi boyunca eşlerden birinin devletten veya başka kurumlardan aldığı bazı yardımlar edinilmiş mal kabul edilir. Bunlar şu şekilde açıklanabilir:
a. Emekli maaşı: Çalışma hayatı sonunda kişiye bağlanan emekli aylığı.
b. İşsizlik ödeneği: İşsizlik durumunda devletten veya işsizlik sigortasından alınan ödemeler.
c. Maluliyet aylığı ve benzeri sosyal yardımlar: Çalışma gücünü kaybeden eşe bağlanan maaş veya tazminatlar.
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar: Eşlerden biri iş kazası, haksız fiil veya başka bir sebeple çalışma gücünü kaybetmişse ve bu kayıp nedeniyle bir tazminat almışsa, bu tazminat edinilmiş mal olarak değerlendirilir. Bunlar ise;
a. İş kazası tazminatları
b. Trafik kazası nedeniyle alınan tazminatlar
c. Sigorta şirketlerinden alınan maluliyet ödemeleri
4. Kişisel mallarının gelirleri: Eşlerden birine mirasi bağış veya başka bir yolla geçen kişisel malların getirileri edinilmiş mal olarak kabul edilir. Örnek verecek olursak;
Bir eşin ailesinden miras kalan bir evin kira geliri, kişisel mülkiyetinde bulunan bir bankadaki vadeli mevduattan elde edilen faiz getirisi.
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler: Evlilik süresince edinilmiş mallardan biri satılıp yerine başka bir mal alınmışsa, yeni alınan mal da edinilmiş mal kabul edilir. Örneğin;
Evlilik süresince alınan bir otomobilin satılması ve yerine yeni bir otomobil alınması durumunda alınan yeni araç ve yine evlilik süresince alınan bir evin satılması ve yerine başka bir taşınmaz alınması durumunda alınan yeni taşınmaz da edinilmiş mal sayılır.
Kişisel Mal Nedir?
Kişisel mallar, eşlerden birinin kendi malı olarak kabul edilen ve paylaşmaya konu olmayan mallardır. Medeni Kanun’a göre aşağıdaki mallar kişisel mal sayılır:
1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyalar: Kişisel kullanım amacıyla edinilen ve doğrudan sahibine özel olan eşyalar kişisel mal olarak kabul edilir. Örneğin;
a. Kişisel kıyafetler, takılar aksesuarlar
b. Kişisel bakım eşyaları
c. Özel koleksiyon parçaları
Not: Kişisel kullanım eşyaları genel olarak kişisel mal kabul edilse de yüksek değerli mücevherler ve lüks eşyalar mal rejimi tasfiyesi sırasında değerlendirilerek edinilmiş mal olarak kabul edilebilir.
2. Evlilik öncesinde sahip olunan malvarlığı değerleri: Eşlerden birinin evlilik öncesinde sahip olduğu taşınmazlar, araçlar, banka hesaplarındaki birikimler ve diğer malvarlığı değerleri evlilikten sonra da kişisel mal olarak kabul edilir. Örneğin;
Evlilikten önce alınan bir ev veya araba, evlilikten önce açılan banka hesaplarındaki tasarruflar.
3. Miras veya karşılıksız kazanma yoluyla elde edilen mallar: Eşlerden birine miras, bağış veya başka bir yolla karşılıksız olarak kazandırılan mallar kişisel mal sayılır. Bu tür mallar edinilmiş mallardan bağımsız olarak yalnızca mirasçısına veya bağıl alan kişiye ait olur. Örneğin;
a. Aile büyüklerinden miras kalan ev, arsa veya ticari mülkler
b. Bağış yoluyla edinilmiş para, menkul kıymetler ve değerli eşyalar
4. Manevî tazminat alacakları: Kişinin şahsına yönelik bir haksız fiil veya zarar nedeniyse kazandığı manevi tazminat alacakları da kişisel mal sayılır. Örneğin;
a. Trafik kazası sonucu yaşanan ruhsal zarar nedeniyle alınan manevi tazminat
b. Kişilik haklarına yapılan saldırılar nedeniyle kazanılan tazminat
Belirtmek gerekir ki; çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen maddi tazminatlar edinilmiş mal olarak değerlendirilirken yalnızca manevi tazminat alacakları kişisel mal kabul edilir.
5. Kişisel mallar yerine geçen değerler: Kişisel bir mal satılarak yerine alınan yeni mal da kişisel mal kabul edilir. Örneğin;
Miras kalan bir evin satılarak yerine yeni bir ev alınması, evlilik öncesinde sahip olunan bir otomobilin satılarak yerine başka bir aracın alınması.
Sonuç olarak, edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik birliği süresince oluşan ekonomik birliğin adil bir şekilde sona erdirilmesini amaçlar. Evlilik içinde elde edilen kazanç ve varlıklar ortak kabul edilirken, kişisel mallar paylaşım dışı bırakılır.