İş hukuku, işçi ile işveren arasındaki çalışma ilişkisini düzenleyen hukuk dalıdır. Bireysel ve toplu iş ilişkilerini konu alır. İş sözleşmesinin kurulması, sona ermesi, işçi ve işverenin hak ve yükümlülükleri, iş güvenliği, ücret, çalışma saatleri, yıllık izin gibi konular iş hukukunun kapsamına girer.
Bu hukuk dalının temel amacı; işçiyi koruyarak iş ilişkilerinde denge ve adaleti sağlamaktır. Hem işverenin yönetim hakkını hem de işçinin ekonomik ve sosyal haklarını gözetir.
İş Hukukuna Yönelik Davalar
🔹 1. İşe İade Davası
Amaç:
Geçerli bir neden olmadan işten çıkarılan işçinin, işe geri dönmesini sağlamak.
Koşullar:
-
En az 30 işçi çalıştıran işyerinde çalışılmış olmalı
-
İşçinin en az 6 ay kıdemi olmalı
-
İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalı
-
Fesih yazılı ve gerekçeli yapılmamışsa
Süre:
Fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde açılmalıdır.
Mahkeme:
İş mahkemesi (bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemesi)
Sonuç:
İşçi haklı bulunursa, işe başlatılmasına ve başlatılmaması hâlinde tazminata karar verilir.
🔹 2. Kıdem ve İhbar Tazminatı Davası
Amaç:
İş akdinin feshi sonrası işçinin hak kazandığı kıdem ve/veya ihbar tazminatının tahsili.
Koşullar:
-
Kıdem için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekir.
-
Haklı nedenle işten ayrılma veya haksız şekilde işten çıkarılma.
Süre:
5 yıl içinde açılmalıdır (genel zaman aşımı süresi).
Mahkeme:
İş mahkemesi
🔹 3. Ücret Alacağı Davası
Amaç:
Ödenmeyen maaş, fazla mesai, hafta tatili, bayram ücreti gibi işçilik alacaklarının tahsili.
Süre:
Her bir alacak kalemi için 5 yıl (fazla mesai, ücret vb.)
Mahkeme:
İş mahkemesi
🔹 4. Fazla Mesai Ücreti Davası
Amaç:
Yasal sürenin üzerinde yapılan çalışmaların ücretlerinin tahsili.
Kanuni Düzenleme:
Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar fazla mesai sayılır.
Süre:
5 yıl
🔹 5. Yıllık İzin Ücreti Davası
Amaç:
Kullanılmayan yıllık izinlerin, iş sözleşmesi sona erdiğinde parasal olarak ödenmesi.
Koşul:
İşçinin hak ettiği izinleri kullanmamış olması gerekir.
Süre:
5 yıl
🔹 6. Mobbing (Psikolojik Taciz) Davası
Amaç:
İş yerinde sistematik olarak uygulanan yıldırma, dışlama, aşağılama gibi davranışlara karşı maddi/manevi tazminat talebi.
Süre:
Her olay özelinde farklılık gösterebilir, genel olarak 2 yıl veya 10 yıl içinde açılabilir.
Mahkeme:
İş mahkemesi (genelde)
🔹 7. Haksız Fesih Nedeniyle Tazminat Davası
Amaç:
İşverenin geçerli veya haklı bir sebep göstermeden iş sözleşmesini feshetmesi durumunda işçinin zararının tazmini.
Sonuç:
İhbar ve kıdem tazminatına ek olarak kötü niyet tazminatı, iş güvencesi tazminatı talep edilebilir.
🔹 8. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Nedeniyle Tazminat Davaları
a) Maddi Tazminat Davası:
-
İş göremezlik nedeniyle gelir kaybının telafisi
b) Manevi Tazminat Davası:
-
Fiziksel/ruhsal zararlara karşı
c) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı:
-
İşçinin vefatı hâlinde ailesinin talep edebileceği tazminat
Süre:
Genelde 10 yıl, iş kazası bildirilmemişse hak düşürücü süre uygulanabilir.
Mahkeme:
İş mahkemesi
🔹 9. Hizmet Tespiti Davası
Amaç:
SGK’ya bildirilmeyen ya da eksik bildirilen çalışmaların tespiti
Koşul:
-
İşçinin sigortasız çalıştırıldığını ispat etmesi gerekir.
-
SGK ve işveren birlikte davalı olabilir.
Süre:
İşin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl
Mahkeme:
İş mahkemesi
🔹 10. Toplu İş Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlık Davaları
-
Toplu iş sözleşmelerinin uygulanması, yorumlanması, uyuşmazlık hâllerinde sendika veya işveren tarafından açılır.
Mahkeme:
İş mahkemesi
📌 Dava Açmadan Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Zorunlu Arabuluculuk: 2018’den itibaren birçok iş hukuku davasında dava açmadan önce arabuluculuğa başvuru zorunludur. (Örneğin: kıdem, ihbar, işe iade vs.)
-
Delil ve Belgeler: Bordro, tanık, yazışmalar, iş sözleşmesi, fesih bildirimi vb.
